भारतले २०४७ सम्ममा विकसित राष्ट्र बन्ने लक्ष्य राख्दै गर्दा, आत्मनिर्भर सेमिकण्डक्टर आपूर्ति शृंखला स्थापना गर्नु अत्यावश्यक छ।
सेमीकन्डक्टरहरू वर्तमान अर्थतन्त्रको महत्वपूर्ण हिस्सा बनेका छन्, जसले प्रविधिगत प्रगति र औद्योगिक वृद्धिको आधारशीला प्रदान गर्छन्। २०४७ सम्म विकसित राष्ट्रको हैसियत हासिल गर्ने लक्ष्य राख्ने राष्ट्रका लागि आत्मनिर्भर सेमीकन्डक्टर आपूर्ति श्रृंखला स्थापित गर्नु अनिवार्य छ।
भारतलाई यो दशकको अन्त्यसम्म प्रमुख सेमीकन्डक्टर उत्पादन केन्द्रमा परिणत गर्न सरकारले समग्र रणनीति सुरु गरेको छ, जसलाई प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको सक्रिय समर्थनले थप मजबुत बनाएको छ।
सेमीकन्डक्टर उत्पादनमा आत्मनिर्भरता
यो उद्देश्य हासिल गर्न भारतले २०२१ मा "इन्डिया सेमीकन्डक्टर मिसन" सुरु गर्यो। यस मिसनले अन्तर्राष्ट्रिय सेमीकन्डक्टर सम्मेलनहरूको आयोजना गरेर विश्वका प्रमुख कम्पनीहरूलाई आकर्षित गर्ने महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसै क्रममा, सेमिकन इन्डिया २०२४ को उद्घाटनमा प्रधानमन्त्रीले भारतको सेमीकन्डक्टर क्षेत्रलाई रूपान्तरणको संघारमा रहेको बताएका थिए।
यो पहलले भारतलाई सेमीकन्डक्टर बजारमा अग्रणी बनाउन मात्र नभएर देशभित्र नवप्रवर्तन र आत्मनिर्भरतालाई प्रवर्द्धन गर्ने लक्ष्य राखेको छ।
सेमीकन्डक्टरहरू इलेक्ट्रोनिक्स, मोबाइल उपकरणहरू, मोटरगाडी प्रविधि, रक्षा प्रणालीहरू, हवाई क्षेत्र, र आणविक उपकरणहरूमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
सामरिक साझेदारी
प्रमुख औद्योगिक शक्तिहरू जस्तै संयुक्त राज्य अमेरिका र युरोपका राष्ट्रहरूले चीन र ताइवानमा निर्भर रहँदा, भारतलाई सेमीकन्डक्टर आपूर्तिको लागि एक विश्वसनीय विकल्पको रूपमा हेरिरहेका छन्। यो परिवर्तन आपूर्ति श्रृंखलामा अस्थिरता र आर्थिक जोखिमलाई कम गर्न साझा बुझाइमा आधारित छ।
यस कारणले, भारतीय नेतृत्वले देशी सेमीकन्डक्टर उत्पादन र अनुसन्धान क्षमताहरूको विकासलाई प्राथमिकता दिएको छ। भारतले हालसालै वैश्विक सेमीकन्डक्टर उत्पादकहरूलाई आकर्षित गर्न वित्तीय प्रोत्साहन र उद्योग-अनुकूल वातावरण तयार गरेको छ।
सरकारको महत्त्वाकांक्षी लगानी रणनीति
सेमिकन २४ ले भारतलाई नवप्रवर्तन र आत्मनिर्भरताको भविष्यतर्फ लैजान गरेको प्रगतिको संकेत गरेको छ।
सरकारको सेमीकन्डक्टर पहलमा बलियो प्रतिबद्धताले आगामी तीनदेखि चार वर्षमा ३० अर्ब अमेरिकी डलरभन्दा बढीको लगानी आकर्षित गर्ने प्रक्षेपण गरिएको छ।
हालसम्म, भारतीय सरकारले २.३६ लाख करोडभन्दा बढीका प्रमुख लगानी प्रस्तावहरू स्वीकृत गरेको छ।
सेमीकन्डक्टर उद्योगमा अत्यधिक सीपयुक्त जनशक्ति आवश्यक छ, जहाँ हाल भारतले विश्वव्यापी डिजाइनमा २० प्रतिशत योगदान दिएको छ।
प्रधानमन्त्रीले सेमिकन इन्डिया कार्यक्रममा ८५,००० भन्दा बढी प्राविधिक, इन्जिनियर, र अनुसन्धान विशेषज्ञहरूको श्रमशक्ति विकास गर्ने रणनीति घोषणा गरेका छन्।
भारतलाई सेमीकन्डक्टर उत्पादनमा प्रमुख राष्ट्रका रूपमा स्थापित गर्ने सरकारको यो पहल देशको दीर्घकालीन आर्थिक समृद्धिका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।
भारतलाई यो दशकको अन्त्यसम्म प्रमुख सेमीकन्डक्टर उत्पादन केन्द्रमा परिणत गर्न सरकारले समग्र रणनीति सुरु गरेको छ, जसलाई प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको सक्रिय समर्थनले थप मजबुत बनाएको छ।
सेमीकन्डक्टर उत्पादनमा आत्मनिर्भरता
यो उद्देश्य हासिल गर्न भारतले २०२१ मा "इन्डिया सेमीकन्डक्टर मिसन" सुरु गर्यो। यस मिसनले अन्तर्राष्ट्रिय सेमीकन्डक्टर सम्मेलनहरूको आयोजना गरेर विश्वका प्रमुख कम्पनीहरूलाई आकर्षित गर्ने महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसै क्रममा, सेमिकन इन्डिया २०२४ को उद्घाटनमा प्रधानमन्त्रीले भारतको सेमीकन्डक्टर क्षेत्रलाई रूपान्तरणको संघारमा रहेको बताएका थिए।
यो पहलले भारतलाई सेमीकन्डक्टर बजारमा अग्रणी बनाउन मात्र नभएर देशभित्र नवप्रवर्तन र आत्मनिर्भरतालाई प्रवर्द्धन गर्ने लक्ष्य राखेको छ।
सेमीकन्डक्टरहरू इलेक्ट्रोनिक्स, मोबाइल उपकरणहरू, मोटरगाडी प्रविधि, रक्षा प्रणालीहरू, हवाई क्षेत्र, र आणविक उपकरणहरूमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
सामरिक साझेदारी
प्रमुख औद्योगिक शक्तिहरू जस्तै संयुक्त राज्य अमेरिका र युरोपका राष्ट्रहरूले चीन र ताइवानमा निर्भर रहँदा, भारतलाई सेमीकन्डक्टर आपूर्तिको लागि एक विश्वसनीय विकल्पको रूपमा हेरिरहेका छन्। यो परिवर्तन आपूर्ति श्रृंखलामा अस्थिरता र आर्थिक जोखिमलाई कम गर्न साझा बुझाइमा आधारित छ।
यस कारणले, भारतीय नेतृत्वले देशी सेमीकन्डक्टर उत्पादन र अनुसन्धान क्षमताहरूको विकासलाई प्राथमिकता दिएको छ। भारतले हालसालै वैश्विक सेमीकन्डक्टर उत्पादकहरूलाई आकर्षित गर्न वित्तीय प्रोत्साहन र उद्योग-अनुकूल वातावरण तयार गरेको छ।
सरकारको महत्त्वाकांक्षी लगानी रणनीति
सेमिकन २४ ले भारतलाई नवप्रवर्तन र आत्मनिर्भरताको भविष्यतर्फ लैजान गरेको प्रगतिको संकेत गरेको छ।
सरकारको सेमीकन्डक्टर पहलमा बलियो प्रतिबद्धताले आगामी तीनदेखि चार वर्षमा ३० अर्ब अमेरिकी डलरभन्दा बढीको लगानी आकर्षित गर्ने प्रक्षेपण गरिएको छ।
हालसम्म, भारतीय सरकारले २.३६ लाख करोडभन्दा बढीका प्रमुख लगानी प्रस्तावहरू स्वीकृत गरेको छ।
सेमीकन्डक्टर उद्योगमा अत्यधिक सीपयुक्त जनशक्ति आवश्यक छ, जहाँ हाल भारतले विश्वव्यापी डिजाइनमा २० प्रतिशत योगदान दिएको छ।
प्रधानमन्त्रीले सेमिकन इन्डिया कार्यक्रममा ८५,००० भन्दा बढी प्राविधिक, इन्जिनियर, र अनुसन्धान विशेषज्ञहरूको श्रमशक्ति विकास गर्ने रणनीति घोषणा गरेका छन्।
भारतलाई सेमीकन्डक्टर उत्पादनमा प्रमुख राष्ट्रका रूपमा स्थापित गर्ने सरकारको यो पहल देशको दीर्घकालीन आर्थिक समृद्धिका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।